Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’nin 2 Mayıs 2015 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na karşı açtığı “Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” hakkındaki davada sonuç TMMOB lehine verildi.

YAPI DENETİM UYGULAMA YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİKTEKİ DEĞİŞİKLİĞİN YÜRÜTMESİNİN DURDURULMASINA KARAR VERİLDİ
 
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği`nin 2 Mayıs 2015 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı`na karşı açtığı "Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" hakkındaki davada sonuç TMMOB lehine verildi.
 
T.C. Danıştay Altıncı Dairesi, 17 Ocak 2017 tarihli kararıyla, "Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin" 3.maddesinin 1.fıkrasının (t) bendini değiştiren 1.maddesindeki "veya bu Yönetmelikle sınırları belirlenen yapı grubu ve inşaat alanına kadar olan yapılarda kontrol elemanı yerine yapı denetimi faaliyetlerine katılabilen teknik öğretmen, yüksek tekniker, tekniker ve teknisyenleri," ibareleri ile Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliği 15.maddesinin 4. fıkrasını düzenleyen 2.maddesinin tamamının yürütmesinin durdurulmasına karar verdi.
 
Söz konusu Danıştay Kararı:
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve 2577 sayılı Yasanın 27. maddesi uyarınca dosya incelendikten sonra işin gereği görüşüldü.
Davalı idarenin usule ilişkin itirazları yerinde görülmemiştir.
 
Dava, 8 Ocak 2016 tarih 29607 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanarak yürürlüğe giren "Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 1. Maddesindeki "veya bu Yönetmelikle sınırları belirlenen yapı grubu ve inşaat ajanına kadar olan yapılarda kontrol elemanı yerine yapı denetimi faaliyetlerine katılabilen teknik öğretmen, yüksek tekniker, tekniker ve teknisyenleri," ibareleri ile 2. Maddesinde yer alan "Aynı yönetmeliğin 15 inci maddesinin fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. (4) Yardımcı Kontrol elemanı: Yardımcı kontrol elemanı, her yıl Bakanlık tarafından yayımlanan Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Tebliğe göre 3b (dahil) grubuna kadar olan ve inşaat alanı 15.000 m2`yi geçmeyen bir yapının denetimi üstlenildiğinde, yapı denetim kuruluşunda kontrol elemanı yerine görevlendirilir. Yardımcı kontrol elemanı, denetçi mimar ve denetçi mühendislerin sevk ve idaresi altında görev yapar. Görevlendirildiği yapılarda denetçi mimar ve denetçi mühendisler ile birlikte müteselsilen sorumludur. Denetim yetkisi sınırları, inşaat alanı itibarı ile aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Teknik Öğretmen(inşaat, makine, elektrik) 15.000 m2 ye kadar, Tekniker (inşaat, makine, elektrik, yapı denetimi) 10.000 m2 te kadar, Teknisyen (inşaat, makine, elektrik) 5.000 m2 ye kadar." kuralın iptali ve öncelikle yürütülmesinin durdurulması istemiyle açılmıştır.
 
4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun 1. maddesinde, Kanunun amacının; can ve mal güvenliğini teminen, imar planına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetimini sağlamak ve yapı denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemek olduğu belirtilmiştir.
 
Aynı Kanunun 2. Maddesi ise "Bu Kanun kapsamına giren her türlü yapı; Bakanlıktan aldığı izin belgesi ile çalışan ve münhasıran yapı denetimi ile uğraşan tüzel kişiliğe sahip yapı denetim kuruluşlarının denetimine tabidir. Yapı denetim hizmeti; yapı denetim kuruluşu ile yapı sahibi veya vekili arasında akdedilen hizmet sözleşmesi hükümlerine göre yürütülür. Yapı sahibi, yapım işi için anlaşma yaptığı yapı müteahhidini vekil tayin edemez.
 
Yapı denetim Kuruluşlarının nama yazılı ödenmiş sermayelerinin tamamının, mimar veya mühendislere ait olması zorunludur. Yapı denetim kuruluşları; denetçi mimar ve mühendisler ile yardımcı kontrol elemanları istihdam eder.
 
Yapı denetim kuruluşları aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür:
a)Proje müelliflerince hazırlanan, yapının inşa edileceği arsa veya arazinin zemin ve temel raporları ile uygulama projelerini ilgili mevzuata göre incelemek, proje müelliflerince hazırlanarak doğrudan kendilerine teslim edilen uygulama projesi ve hesaplarını kontrol ederek ilgili idareler dışında başka bir kurum veya kuruluşun vize veya onayına tabi tutulmadan, ilgili idareye uygunluk görüşünü bildirmek.
 
b) Yapı denetimini üstlendiğine dair ilgili idareye taahhütname vermek, yapı ruhsatının İlgili bölümünü İmzalamak, bu yapıya ilişkin bilgileri yap, ruhsat, düzenleme tarihinden itibaren yedi gün içinde Bakanlığa bildirmek.
 
c) Yapının ruhsat ve ekleri ile mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek.
 
d) Yapım işlerinde kullanılan malzemeler ile imalatın proje, teknik şartname ve standartlara uygunluğunu kontrol etmek ve sonuçlarını belgelendirmek, malzemeler ve imalatla ilgili deneyleri yaptırmak.
 
e) Yapılan tüm denetim hizmetlerine ilişkin belgelerin bir nüshasını ilgili idareye vermek, denetimleri sırasında yapıda kullanılan malzeme ve imalatın teknik şartname ve standartlara aykırı olduklarını belirledikleri takdirde, durumu bir rapor ile ilgili idareye ve il sanayi ve/veya ticaret müdürlüklerine bildirmek.                        
 
f) İş yerinde, iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak, uyarıya uyulmadığı takdirde durumu ilgili bölge çalışma müdürlüğüne bildirmek.
 
g) Ruhsat ve eklerine aykırı uygulama yapılması halinde durumu üç iş günü içinde ilgili idareye bildirmek." hükmünü amirdir.
 
Yukarıda anılan Kanunun uygulanması amacıyla çıkarılan ve 05.02.2008 tarihli 26778 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinin 3. Maddesinde tanımlara yer verilmiş ve "Kontrol Elemanı: Yapım işinin denetlenmesi hizmetlerim bizzat yapıda ve şantiye sahasında, denetçi mimar ve mühendislerin sevk ve idaresi^ altında gerektiğinde onlara danışarak yapmak ile görevli mimar ve mühendisleri olarak tanımlanmıştır. Yine Yönetmeliğin teknik personelin denetim yetkisi başlıklı 15. Maddesinde kontrol elemanının inşaat alanı itibariyle denetim alanı inşaat mühendisi ve mimar için 30.000 m2, makine mühendisi için 60.000 m2, elektrik mühendisi için 120 m2 olarak belirlenmiştir. 8 Ocak 2016 tarih 29607 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanarak yürürlüğe giren "Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" ile Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğin 3. Maddesinde tanımlar bölümünde "Yardımcı Kontrol Elemanı: Denetçi mimar ve mühendislerin sevk ve idaresi altında kontrol elemanı İle birlikte veya bu Yönetmelikle sınırları belirlenen yapı grubu ve inşaat alanına kadar olan yapılarda kontrol elemanı yerine yapı denetimi faaliyetlerine katılabilen teknik öğretmen, yüksek tekniker ve teknisyenleri ifade eder" olarak düzenlenmiş. Yine Yönetmeliğin teknik personelin denetim yetkisi başlıklı 15. Maddesinde yardımcı kontrol elemanın inşaat alanı itibari ile denetim alanı " teknik öğretmen(inşaat, makine,elektrik) 15.000 m2, tekniker (inşaat, makine, elektrik, yapı denetimi) 10.000m2, teknisyen (inşaat, makine,elektrik) 5000m2 olarak düzenlenmiştir.
 
4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun genel gerekçesinde 17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 tarihlerinde yaşanan depremler sonrasında meydana gelen can ve mal kayıplarının, denetimsiz yerleşme ve yapılaşmaların yol açabilecekleri zararları bütün açıklığı ile gözler önüne serdiği, ülkemizde yerleşme ve yapılaşmalara, 3194 sayılı imar Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümleri ile getirilen denetime ilgili idarelerce uyulmadığı, yapılan araştırmalarda, proje denetimi aşamasında dahi projelerin % 9`unda tasarım, hesap ve çizim hataları olduğu, uygulamanın ise hiç denetlenmediği ve şantiyelerin yüzde 90`ında yönetmelik ve standartlara aykırı beton döküldüğü ve beton mukavemet değerlerinin projesinde öngörülenden ortalama olarak yüzde 40 daha az olduğunun tespit edildiği, bu araştırmalar ve yaşanan son depremlerin 3194 sayılı Kanunda yapım işlerinde rol alan teknik uygulama sorumlusunun (fenni mesul) yapı projelerini ve uygulamalarını denetlemekle sorumlu olan belediyeler ve valiliklerin; uygulamayı hiç denetleyemediklerini ortaya koyduğunu, ülkemizdeki yapı denetim sistemi ve yapım aşamasında görev alan fenni mesullerin sorumluluklarını yeniden düzenlemek ve kağıt üzerinde denetlenmiş gibi görünen ancak hiç denetlenmeyen yapıların teknik uygulama sorumlusu fenni mesullere verilecek cezalar ile ilgili yeni bir kanuni düzenleme getirmek zorunluluğu olduğu belirtilmiştir.
 
Sağlam yapılar yapılarak muhtemel afetlerde can ve mal güvenliğini sağlamak, yapıların, imar planına, fen, sanat ve sağlık kurallarına ve standartlara uygun, kaliteli yapılması için denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla çıkarılan Yapı Denetimi Hakkında Kanunun genel gerekçesinde belirtilen hususlar göz önünde bulundurulduğunda, yapı denetimi görevinin en etkin bir biçimde yerine getirilmesi için denetim elemanlarının sorumluluğundaki alanın makul ve bilimsel ölçütlere göre belirlenmesi gerektiği açıktır.
 
Dava konusu yönetmelik değişikliği ile teknik öğretmenlere 15.000 m2 teknikerlere 10.000m2, teknisyenlere 5.000 m2 alanı kontrol mühendisi gibi denetleme yetkisi getirilmiştir. Mühendislik ve mimarlık lisans eğitimine tabi mesleklerdir, teknikerlik ve teknisyenlik ise önlisans eğitimine tabidir. Mühendis ve mimarlara verilen asıl görev ve yetkinin değişiklik tekniker, teknisyen ve teknik öğretmenler ile paylaştırılması kamu adına vatandaşın can ve mal güvenliğini temin edecek yapı denetiminin işlevsizleşmesine uzmanlık ayrımına aykırılığına neden olacaktır. Ayrıca 5.000 m2 den 15.000 m2 ye kadar büyük bir alanın denetim yetkisi makul ve bilimsel ölçütlere göre belirlenmelidir.
 
Her ne kadar Danıştay Altıncı Dairesinin 2.05.2015 tarihli, E.2011/7501, K-2015/3383 sayılı kararın gereklerine uygun bir şekilde düzenleme yapıldığı savunulmakta ise de söz konusu karar da yönetmelikte tanımlanan ve görev alanı ifade edilen yardımcı kontrol elemanının yapı denetim faaliyetlerine "kontrol elemanı ile birlikte" tanımlaması içerdiği ve bu tanımlamanın yapılan düzenleme ile çeliştiği gerekçesiyle iptaline karar verilmiş, söz konusu düzenlemenin içeriği hakkında bir değerlendirme yapılmamıştır.
 
Bu itibarla dava konusu yönetmelik değişikliğinde hukuka ve kamu yararına uyarlılık görülmemiştir.
 
Açıklanan nedenlerle 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 27. Maddesinde sayılan koşulların oluşması nedeniyle dava konusu 8 Ocak 2016 tarih 29607 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanarak yürürlüğe giren "Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Değişikli Yapılmasına Dair Yönetmeliğin" Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliğinin 3. Maddesinin 1. fıkrasının (t) bendini değişitiren 1. Maddesindeki "veya bu Yönetmelikle sınırları belirlenen yapı grubu ve inşaat alanına kadar olan yapılarda kontrol elemanı yerine yapı denetimi faaliyetlerine katılabilen teknik öğretmen, yüksek tekniker, tekniker ve teknisyenleri, ibarelerinin ve Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliği 15. Maddesinin 4. fıkrasını düzenleyen 2. Maddesinin tamamının yürütülmesinin durdurulmasına, bu kararın tebliğini izleyen 7 (yedi) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna itirazda bulunulabileceğinin taraflara duyurulmasına, 17/01/2017 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.